Wist u dat ….

• de mug verantwoordelijk is voor meer doden op de wereld dan enig ander levend wezen?
• Er in 2010 243.000.000 mensen zijn besmet met malaria en er 863.000 aan zijn overleden?
• een mannelijke mug niet steekt? Het grootste gevaar komt van een vrouwelijke mug: zij heeft een bloedmaal nodig om de eiwitten te kunnen maken voor het nageslacht.
• de meeste muggen maar 2 weken leven?
• er meer dan 2500 soorten muggen bekend zijn?
• een muggenbult veroorzaakt wordt door de bloedverdunner die zij onder de huid spuit? Hiermee voorkomt zij dat tijdens de maaltijd het bloed stolt.
• dat muggen bijna nooit verder reizen dan 100 meter van hun geboorteplaats?
• dat muggen overal ter wereld worden aangetroffen? Zelfs op de Noordpool.

Ook in Nederland raken we zo langzamerhand gewend aan muggen. De overlast die ze veroorzaken neemt echter zodanige proporties aan, dat de media hier regelmatig over berichten. Vers in het geheugen liggen nog de nieuwe uitbraak van Blauwtong -overgebracht door het Culicoïde mugje-en het Muggenonderzoek op Schiermonnikoog. Muggen kunnen – ook in het donker – een mens of dier gemakkelijk lokaliseren door hun uitstoot van Kooldioxide (CO2). Hierna selecteren muggen op basis van ultraviolet licht, geur en warmte. Met name de geur van zweetvoeten trekt ze sterk aan. Muggen komen in de hele wereld voor. In Nederland zien we vanaf het voorjaar tot de nazomer vooral de Aedes en de Culex Pipiens. Bij het ontbreken van natuurlijke vijanden in het larve- en pop stadium kan het aantal muggen explosief toenemen. Recent in het geheugen staan het Muggenonderzoek op Schiermonnikoog en de wegblijvende toeristen in Schotland. Maar ook in de rest van Nederland ondervinden we steeds meer overlast van deze hinderlijke insecten. Tijdens onderzoeken die zijn uitgevoerd worden er soms wel 50.000 larven per vierkante meter aangetroffen. Wanneer we ons dan bedenken dat een vrouwtjesmug gedurende haar leven elke 3-4 dagen eitjes legt, dan spreken we van een probleem wat serieus moet worden aangepakt! Toch mogen we blij zijn dat we in Nederland wonen. Muggen die Malaria en Japanse Encefalitis overbrengen, steken tussen zonsondergang en zonsopgang. Wanneer u meer wilt lezen over hun gedrag, zoek dan op muggen of muggenvallen op de site van www.infonu.nl

Muggen die Dengue en Gele Koorts overbrengen steken overdag. Dit betekent dat u zich in die gebieden waar beide ziektes voorkomen, 24 uur per dag moet beschermen. Gelukkig lopen we hier in Nederland weinig gevaar – daar deze muggensoorten niet kunnen overleven bij temperaturen onder de 14°C.

Is een mug nu echt zo vervelend?

Muggen zijn voor de mens vervelend – hun gezoem houdt ons uit onze slaap en we kunnen op een zwoele zomeravond niet zonder bescherming naar buiten zonder te worden gestoken. Voor onze huisdieren, het vee op het land en in de manege is het probleem nog groter. Dieren worden ook gestoken en omdat zij zich niet zelf kunnen beschermen hebben ze er veel last van. Van koeien is het bekend dat ze minder melk produceren door de onrust die het dier van bijtende insecten ondervindt. Ook wordt er bij een steeds groter aantal paarden “zomereczeem” of “staart en maneneczeem” geconstateerd. Een eczeempaard is zichtbaar uit zijn doen, is niet makkelijk te verkopen en heeft hoogstwaarschijnlijk al veel geld gekost aan allerlei middelen tegen de eczeem, zie: zomereczeem

Muggen veroorzaken de laatste jaren in Europa steeds grotere problemen. Enerzijds heeft dit te maken met de klimaatverandering, waardoor de winterslaap van een mug steeds korter wordt – en anderzijds omdat het gebied waar muggen ziektes verspreiden steeds groter wordt. Zo is er in november 2006 op Corsica het eerste geval van Malaria gemeld en is er in september 2007 in Italië een uitbraak van het Chikungunya-virus gemeld – een ziektebeeld waarbij heftige koorts en zwellingen overgaan in lusteloosheid en slaperigheid. Zie: op reis

Er sterven wereldwijd meer mensen aan muggensteken dan aan Aids.

In Jakarta, de hoofdstad van Indonesië zijn in 2004 17 mensen aan Dengue (knokkelkoorts) overleden. Zie: vectorziektes. Hiernaast werden meer dan 2500 mensen in het ziekenhuis opgenomen, dit zijn twee keer zoveel gevallen als in dezelfde periode vorig jaar. De epidemie werd veroorzaakt door de zware regenval in de voorgaande weken. Hierdoor zijn er veel plassen water ontstaan waar Aedes muggen – die Dengue overbrengen – zich kunnen vermenigvuldigen. Ook vanuit Singapore en Noord Australië werden gevallen van Dengue gemeld. Voor Dengue is nog geen vaccin beschikbaar. Dichter bij huis gebeuren er ook dingen die het vermelden waard zijn: In Schotland is de toeristische industrie bijna verdwenen door muggenoverlast. Hier gaat het om de Culicoide, een miniscuul mugje van 1 à 2 mm welke in grote getalen mensen en dieren lastig valt. Ook een ziekte als Blauwtong wordt door muggen overgebracht. De meest bekende ziekte die door muggen wordt overgebracht is echter Malaria.

Malaria komt vooral voor in Afrika, ten zuiden van de Sahara en grofweg in dezelfde gebieden voor als waar hongersnood en armoede voorkomt. Ondanks het feit dat hiervoor goede medicijnen voor verkrijgbaar zijn – sterft er elke 30 seconden iemand aan deze ziekte. Men zegt zelfs dat de helft van de mensen die ooit op aarde heeft geleefd, is gestorven is aan deze ziekte. Doordat muggen ziektes overbrengen, veroorzaken ze ook economische problemen. Wanneer in Afrika een gebied door een muggenplaag wordt geteisterd sterven er niet alleen veel mensen aan Malaria of Slaapziekte (veroorzaakt door de tse tse vlieg). De zieke mensen kunnen echter niet meer op het land werken, waardoor de voedselopbrengst van het getroffen gebied met 60% daalt. Hierdoor stijgt de hongersnood en ontstaat armoede.

De ontwikkeling van een mug

Een vrouwtjesmug legt om de paar dagen ongeveer 100 eieren in stilstaand water of vochtige omgeving. Deze eieren komen na twee dagen uit en de larve zwemt een dag of 8 rond voordat hij verandert in een pop. De pop komt na een dag uit en een nieuwe mug is geboren. Gelukkig worden er muggen van beide sexen geboren. Ze zien er bijna hetzelfde uit, maar voor de mens en dier is er een belangrijk verschil: een mannetje leeft van nectar en alleen een vrouwtje steekt omdat ze bloed nodig heeft voor haar eitjes. Zodra een vrouwtjesmug uit haar pop komt gaat ze op zoek naar een mannetje. Ze hoeft alleen maar om zich heen te kijken, want een mannetje zwermt met andere mannetjes in grote groepen rond. Het vrouwtje duikt in de groep, laat zich bevruchten en vliegt weer weg. Met die enkele bevruchting heeft ze van het mannetje genoeg zaad ontvangen om de rest van haar leven voor nageslacht te kunnen zorgen. Het enige wat ze nu nog nodig heeft is bloed – bloed om met het zaad eitjes te kunnen leggen.

Hoe vinden muggen ons?

Een vrouwtjesmug heeft in haar hele leven maar 1 doel en dat is bloed waarmee ze voor het nageslacht kan zorgen. Daar ze om de paar dagen nieuwe eitjes legt, zal ze ook elke 3-4 dagen moeten steken om met het bloed eiwitten aan te kunnen maken. Per prik, neemt ze ongeveer 5 Microliter bloed af. Het maakt haar dan niet uit of het bloed van een mens of dier afkomstig is, alhoewel sommige muggensoorteneen duidelijke voorkeur hebben. Ze is daar verschrikkelijk druk mee, maar ze is ook kritisch: als er verschillende dieren of mensen in haar omgeving zijn dan kiest ze het lekkerste hapje uit en selecteert dan altijd op geur. Een mug weet haar potentiële bloeddonor altijd te vinden, ook in het donker. Dit komt door de kooldioxide (CO2) die mensen en dieren uitademen, en waardoor ze haar prooi in het donker en op grote afstand kan vinden. Om deze CO2 op te sporen, heeft ze een sensor in een uitsteeksel (antenne) op haar kop. Deze sensor werkt heel vernuftig en kan verschillen van 0,01% detecteren. Onze adem bevatca. 4% CO2 – wat ongeveer 100x hoger is dan in de buitenlucht . Als mensen in een tent liggen of in de slaapkamer – als we in huis zijn, als we op een terras zitten …. we ademen altijd kooldioxide uit. Deze kooldioxide wordt door een luchtstroom meegenomen en ergens opgemerkt door de vrouwtjesmug. Zij hoeft alleen dit spoor maar te volgen – tegen de luchtstroom in – om bij die kierte komen, het open raam, of het gat in de hor om bij haar bloeddonor te komen. Wanneer ze binnenkomt in de ruimte waar zich verschillende prooien bevinden, selecteert ze opnieuw welke het aantrekkelijkst is. Een mug is naast de al besproken CO2, aangetrokken doorlicht, geur en warmte. De lekkerste geur is afkomstig van melkzuur en vetzuren, die door de huid worden afgescheiden, waarvoor ze een speciale melkzuursensor heeft. Door deze geur wordt bijvoorbeeld u altijd gestoken en u partner niet wanneer u toch in dezelfde ruimte verblijft – de een ruikt gewoonweg lekkerder dan de ander. Een mug heeft ook een warmtesensor, waarmee ze een temperatuurverschil van 0,05°C kan detecteren: een mug kan in een luchtstroom een konijn op twee meter hoogte voelen….

Hoe steken muggen?

Wanneer een mug een bloeddonor heeft gevonden steekt ze met haar holle buis.

Met deze buis boort ze een gaatje door de huid en spuit er wat speeksel in. Dit speeksel zorgt ervoor dat het bloed niet stolt en ze net zolang kan drinken tot er genoeg eiwitten kunnen worden aangemaakt. Dit anti- stollingsmiddel veroorzaakt bij mens en dier een allergische reactie: er ontstaat een bult die vervelend jeukt. Hoe meer je aan de bult zit, hoe meer het gaat jeuken omdat het anti- stollingsmiddel dan onder de huid verspreidt wordt. Dieren hebben dezelfde reactie als een mens, het meest bekende voorbeeld hiervan is bij paarden te vinden. Paarden worden vaak gestoken door kleine mugjes als de Culicoïdes, een soort die steeds vaker een plaag vormen in grote gebieden (zoals in Schotland, Wales, Noorwegen). De beten van deze insecten veroorzaken bij sommige paarden een allergische reactie, waardoor ze enorme jeuk krijgen en gaan schuren. Zie ook: culicoïdes en onderzoek staart- en manen eczeem

Kunnen muggen denken?

Of muggen kunnen denken weten we niet, maar ze passen zich wel aan omstandigheden aan. Stoffen die in de jaren 60 werden gebruikt om Malaria te bestrijden hebben nu net zoveel effect op de mug als een snoepje. Hun aanpassingsvermogen zorgt er bijvoorbeeld ook voor dat hun gedrag verandert als hun gebruikelijke bloedprooi een klamboe koopt en eronder gaat slapen…. Omdat ze dan niet meer tijdens de slaapperiode kan steken, doet ze dat in het vervolg voordat de prooi onder de klamboe verdwijnt.

Wat kunt u zelf doen tegen muggen?

Muggen komen veel voor in de buurt van open water – maar als u hier niet bij in de buurt woont en u hebt toch last van muggen, dan is het belangrijk om de oorzaak ervan op te sporen. Denk aan die leuke regenton (leegmaken en deksel plaatsen), stilstaand water in de dakgoot (schoonmaken en zorgen voor voldoende afschot) – de emmer of plantenbak waar nog een laagje water in staat (leegmaken). Ook binnenshuis zijn er broedplaatsen met muggen, zoals een vochtige kelder of kruipruimte. Zorg ervoor dat het water weg kan lopen en wanneer dit niet mogelijk is – plaats dan insectengaas om het huis onbereikbaar te maken of de broedplaats af te schermen. Muggen kunnen tot de eerste nachtvorst actief zijn – in huis waar een hogere temperatuur heerst, kunnen ze nog geruime tijd doorgaan met het afzetten van eieren. De beste wat u zelf kunt doen is het plaatsen van horren bij ramen en deuren en het gebruik van een klamboe in uw slaapkamer. Hiermee kunnen effectief specifieke gedeeltes van uw leefomgeving worden afgeschermd. Wanneer u overweegt een klamboe te kopen, koop er dan een die behandeld is met Pyrethrum – let ook op het formaat! Hij moet ruim over het bed vallen en liefst een zo groot mogelijke vierkante bovenzijde hebben. U kunt ook van die gezellige Citronella kaarsen kopen (waarvan sommige muggen aantrekken) of van die leuke dingen die muggen op een afstand houden met electronische geluiden. Deze werken echter niet of nauwelijks, iets wat ook geldt voor een knoflookdieet (paarden) of vitamine B11 pleisters (mensen). Denk logisch na voordat u een aankoop overweegt en probeer de effecten van deze aankoop in te schatten. Natuurlijk ontkomt u er soms niet aan om met DEET te smeren, maar hoe gezond is dat? Hoe goed is het voor uw dier wanneer u gaat spuiten met Chemische middelen? Deze overweging is alleen de moeite waard indien u in een gebied op reis bent waar muggen dodelijke ziektes kunnen overbrengen.

Zijn er Muggenvallen die echt effectief zijn?

Die zijn er wel degelijk. Op basis van alle onderzoeken die wereldwijd plaatsvinden, wordt er steeds meer bekend over het gedrag van muggen en de dingen die ze lekker, prettig of vies vinden. We weten al hoe ze worden aangetrokken: CO2 – UV licht – Geur en Warmte en hoe ze selecteren. Maar we weten nog lang niet alles: de Nederlandse mug heeft bijvoorbeeld een sterke voorkeur voor benen – en vooral voor zweetvoeten, Afrikaanse muggen hebben weer een voorkeur voor andere lichaamsdelen. Als bekend zou zijn welke bacterie hiervoor verantwoordelijk is, dan zouden we ook effectievere lokstoffen kunnen maken. Om hier meer duidelijkheid in te brengen, is op de Entomologie afdeling van de Universiteit van Wageningen, zie http://www.ent.wur.nl/NL/ in het najaar van 2007 een bijzonder onderzoek gestart. Men heeft 50 vrijwilligers geselecteerd op de geur van hun voeten – hoe interessanter (sterker) de geur, hoe beter. Op dit moment (mei 2011) heeft men de data verwerkt en zijn er bacterien geselecteerd die nader moeten worden onderzocht.

Alle bekende en vooral bewijsbare gegevens zijn gebruikt om muggenvallen te ontwerpen. De tot 2007 meest toegepaste professionele vallen gebruikten kooldioxyde (CO2) om muggen te lokken – waarbij gebruik gemaakt werd van een gasfles. Uit onderzoeken blijkt echter dat deze vallen in de praktijk alleen efficiënt zijn onder laboratorium condities – ook is de storingsgevoeligheid een probleem in het gebruik. Op dit moment is de BliZzz Muggenval de meest efficiënte, gebruiksvriendelijke en voor mens en dier gezondste (behalve voor muggen) muggenval die op de markt beschikbaar is. Zie productinformatie Muggenval